Dnèś 336 rokov tomu sę izgibl Jury Križanić, hòrvatsky svęčenik i językověd, sǫzdateľ pèrvogo međuslov́anskogo języka, i napisateľ člankov po sravniteľnomu językovědeńju. Jury sę rodil v 1618-m rokě v městěčkě Obrh, nyně Ribnik, bliź grada Karlovac, v sěmejstvě zeḿevladnika Gaspara Križanića. Od junosti stal sę ...učiti v Zagrebě, a potòm v Bečě, tojesť Veně, i Bolońjě dľa izyskańja duhovnogo zvańa. Takže v Bolońjě sę učil pravovědskym naukam. I na izhodě učeby byl rųkopoloženym vo svęčenika-propovědnika, i jestvoval na službě v pastviščě věry katolickoj cerkvi. V 1642-m rokě obranil doktorsku razpravu, tojesť dissertaciju, v Rimě. Kako sųrabotnik pastvišča věry izučal grěčsko bogoslov́e, i tako stal poslědovateľem grěko-katolickoj uniji, čto vo svoj ręd privedlo jego do potrěbnosťi jěhati do Rusiji i učiti russky język. Bųduči v Bečě v 1658-m rokě Jury sę strětil sǫ moskovskym poslannikom Jakovom Liharevym, i sèj prizval jego do služby caŕu. Pribyvši do Moskvy v 1659-m Jury ne byl sǫglasnym i ne dogovoril sę sǫ moskovskoj vladoj, bo jego viděńe zemnoj cerkvi nezavisnoj od razpŕi bylo neprijęmlivym dľa tamyh pravoslavnyh i katolikov, i takto v 1661-m rokě on byl obvinenym v poddèržkě uniji i osųđen k izgnańu do Tobolska, grada v Sibiŕi, gdě on probyl 16 rokov, ale tamo on prijmal zaplatu on caŕa dľa svojih prac. Osnovnoj pracoj jego tamo byla: "Besědy o vladovstvě ili Politika" (s 1663), v ktoroj on dohodit do mysli, že jedinstvo slov́anskyh narodov v dèržavě, religiji, kuľturě trěbuje językova jedinstva. Zdě on analizuje občy stan ekonomiky i politiky v Rusiji, a takže roľu tǫrgovli, remesla, zemjedělstva, a vojska, dľa poddèržky nezavisnosti, on govoŕe o grozbě, ktora izhoďe od b́urokraciji. Občim měrilom razsųdnosti ekonomičnyh reform po Križaniću jesť bogatosť i dostatok gradžan. Prividno, že poslě besědy sǫ nadsvęčenikom (protopopom) Avvakumom, vođem starobŕadcev, on odvèrgaje i odmetaje uniju, i prizyvaje usiľati pravoslav́e. Takže jego pracami byli: "O božjem providěńi", "Tolmačeńe historyčnyh proročstvov", "O svętom krèščeńi", "Grammatično izyskańe o russkom językě" (1966), v ktoroj on čińe naučny sravniteľny analiz slov́anskyh językov, i opisyvaje obču gramatiku russkogo, tojesť po jego zamysľu občego vseslov́anskogo języka, ktoromu trěba byti voľnym od vsěh slovesnyh pozajmańev od čudžih językov. Takto on koril Meletija Smotrickogo za jego "pretvoreńe języka slov́anskogo vo uzory językovy grěčsky i latyńsky". Język ž, ktory izmyslil Jury, mogl koristiti dľa napisańa kako ustaľenu kirillicu, tako i ustaľenu latinicu. V sovrěmennom russkom językě od nego sę ostalo slovo "čužeběsije", tojesť nadměrno dověrjěńe inozemcam. To byl pèrva v Evropě praca po sravniteľnomu językovědeńju. S 1676 roka žil v Polskě, pristupivši do ordena jezuitov. Byl umèrtvenym 12 vrěsńa 1683 roka v bitvě pod Bečem měđu vojskami Jana Sobeskogo i turkosmanam islamistami.
#križanič #hrvat #medžuslovjansky #jezyk
Izjęto odśųd: https://t.me/malka_glas/116 (podpisujte sę :) Čítaj viac
Prihlásiť
Terms of service
